Wiek pracownika może mieć istotny wpływ na warunki zatrudnienia, zarówno z perspektywy kosztów pracodawcy, jak i wysokości wynagrodzenia netto otrzymywanego przez pracownika. Szczególnie ważna granica to 26. rok życia – po jej przekroczeniu zmieniają się zasady podatkowe i ubezpieczeniowe. W Polsce wprowadzono rozwiązania mające ułatwić młodym ludziom start zawodowy, co przekłada się na konkretne przywileje finansowe.
Ulga PIT-0 dla młodych – na czym polega?
Od 1 sierpnia 2019 roku obowiązuje tzw. ulga dla młodych, zwana też PIT-0. Jest to preferencja podatkowa skierowana do osób, które:
- nie ukończyły 26 lat w roku podatkowym
- uzyskują przychody z umowy o pracę, umowy zlecenia, praktyk absolwenckich lub staży uczniowskich
- nie przekraczają rocznego limitu przychodów, który w 2024 roku wynosi 85 528 zł
Jeśli te warunki są spełnione, młody pracownik nie płaci podatku dochodowego PIT. Dzięki temu wynagrodzenie netto jest znacznie wyższe, co czyni zatrudnienie w tej grupie wiekowej bardziej atrakcyjnym.
Przykład
Jeśli młoda osoba zarabia na umowie o pracę 5 000 zł brutto miesięcznie i spełnia warunki ulgi, otrzymuje na rękę ok. 3 929 zł netto. Po ukończeniu 26 lat (przy tych samych warunkach) wynagrodzenie netto spada do ok. 3 575 zł ze względu na naliczony podatek.
Składki ZUS – kiedy są obowiązkowe?
Ulga podatkowa nie zwalnia z obowiązku opłacania składek ZUS. Jednak wyjątek dotyczy umów zlecenia zawartych z uczniami i studentami do 26. roku życia. W takim przypadku:
- Nie opłaca się składek emerytalnych i rentowych
- Nie opłaca się składki zdrowotnej
- Nie trzeba zgłaszać takiego zleceniobiorcy do ZUS
To znacznie obniża koszt zatrudnienia i pozwala wypłacić młodemu pracownikowi niemal całe wynagrodzenie brutto jako netto.
Uwaga na zakończenie nauki
Nawet jeśli pracownik nie ukończył 26 lat, ale przestaje być studentem (np. po obronie dyplomu), traci prawo do zwolnienia z ZUS. Pracodawca musi śledzić ten moment i dokonać odpowiednich zgłoszeń do ubezpieczeń.
Różnice w formach zatrudnienia
Wiek pracownika wpływa również na wybór formy zatrudnienia. Dla osób do 26 lat preferowane są:
- Umowy zlecenia – brak ZUS i brak podatku PIT (jeśli student i nie przekroczono limitu przychodu)
- Umowy o pracę – pełne składki ZUS, ale nadal obowiązuje zwolnienie z podatku PIT
Po 26. roku życia:
- Umowy o pracę – pełne składki ZUS i pełne opodatkowanie
- Umowy zlecenia – obowiązek ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych, chyba że pracownik ma inne tytuły do ubezpieczenia
Formalności po stronie pracodawcy
Aby skorzystać z ulgi PIT-0, pracownik musi złożyć pracodawcy oświadczenie, że zamierza korzystać z tej ulgi. Pracodawca nie ma obowiązku domyślnie stosować preferencji – musi mieć pisemną informację od pracownika. Dokument powinien zawierać:
- dane pracownika
- datę urodzenia
- oświadczenie o spełnianiu warunków ulgi
W przypadku studentów i uczniów, do zwolnienia z ZUS przy umowie zlecenia niezbędne jest również potwierdzenie statusu ucznia lub studenta – np. legitymacja lub zaświadczenie z uczelni.
Co po ukończeniu 26 lat?
W momencie ukończenia 26 lat (a właściwie od początku roku, w którym przypada 27. urodziny), pracownik przestaje być objęty ulgą PIT-0. Co to oznacza?
- Wynagrodzenie netto spada – do kwoty po potrąceniu zaliczki na podatek
- Umowa zlecenia – obowiązkowe składki ZUS, nawet jeśli pracownik jest nadal studentem
- Wzrost kosztów zatrudnienia – dla pracodawcy oznacza to większy wydatek przy tej samej pensji brutto
Niektóre firmy stosują wtedy mechanizm tzw. brutto-brutto, czyli dostosowują wynagrodzenie tak, by pracownik po utracie ulgi nie odczuł różnicy w pensji „na rękę”. Wymaga to jednak indywidualnych ustaleń i zwiększenia kosztów po stronie pracodawcy.
Jakie konsekwencje dla działu HR i księgowości?
Działy personalne i księgowe muszą na bieżąco monitorować wiek pracowników, daty końca studiów oraz momenty przekroczenia limitów przychodów. Konieczne jest:
- pilnowanie dat urodzenia pracowników
- sprawdzanie statusu ucznia/studenta w przypadku zleceń
- prawidłowe naliczanie podatku i składek po zmianie warunków
Pracodawca, który pobierze podatek mimo przysługującej uldze, może narazić się na konieczność korekt i zwrotów. Z kolei błędne niepobranie składek może skutkować sankcjami ze strony ZUS.
- Ulga PIT-0 przysługuje osobom do 26 roku życia, ale tylko do określonego limitu przychodów
- Studenci i uczniowie do 26 roku życia na umowie zlecenia nie podlegają ZUS – to znaczna oszczędność
- Po 26. roku życia zmieniają się zasady opodatkowania i ubezpieczeń – warto to zaplanować z wyprzedzeniem
- Dokumentacja i monitorowanie wieku oraz statusu pracownika są istotne dla poprawnych rozliczeń
Dla firm zatrudniających młode osoby warto wykorzystać dostępne preferencje, jednak trzeba pamiętać o odpowiednim przygotowaniu na moment ich utraty. Zmiana wieku pracownika nie zawsze oznacza konieczność rozwiązania współpracy – często wystarczy dostosować warunki umowy lub pensję brutto, by obie strony były nadal zadowolone ze współpracy.
